احکام روزه

روزه: یکی از ارکان و واجبات اسلام است که در سال دوم هجری بر مسلمانان فرض شد.

تعریف روزه: دست کشیدن و خود داری کردن از آنچه روزه را باطل می کند، از طلوع صبح صادق تا غروب خورشید.

روزه بر چه کسی واجب است؟ بر مسلمانِ عاقلِ بالغِ سالمی که مسافر نباشد. و واجب است که زن از حیض( عادت ماهانه) و نفاس( خون ریزی مادر بعد از تولد نوزاد) پاک باشد.

* تذکر: مسافر و مریض اجازه دارند که روزه را بخورند ولی اگر می توانند روزه بگیرند بهتر این است که روزه بدارند. به دلیل: وَمَن کَانَ مَرِیضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَلاَ یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ. و کسى که بیمار یا در سفر است [باید به شماره آن] تعدادى از روزهاى دیگر [را روزه بدارد] خدا براى شما آسانى مى‏خواهد و براى شما دشوارى نمى‏خواهد. بقره/185.

* تذکر2: زنی که حیض یا نفاس است اصلاً نباید روزه بگیرد و اگر گرفت قبول نمی شود و باید بعداً روزه بگیرد. عَنْ مُعَاذَةَ قَالَتْ سَأَلْتُ عَائِشَةَ فَقُلْتُ مَا بَالُ الْحَائِضِ تَقْضِی الصَّوْمَ وَلَا تَقْضِی الصَّلَاةَ فَقَالَتْ أَحَرُورِیَّةٌ أَنْتِ قُلْتُ لَسْتُ بِحَرُورِیَّةٍ وَلَکِنِّی أَسْأَلُ قَالَتْ کَانَ یُصِیبُنَا ذَلِکَ فَنُؤْمَرُ بِقَضَاءِ الصَّوْمِ وَلَا نُؤْمَرُ بِقَضَاءِ الصَّلَاةِ.                               مسلم.کتاب الحیض.

معاذه می گوید: از عائشه رضی الله عنها سؤال کردم که چرا زن حیض روزه را قضا می آورد و نماز را قضا نمی آورد؟ در جواب گفت: آیا تو خارجی هستی( یعنی از قبیله خوارجی)؟ گفتم خارجی نیستم فقط سوال کردم. گفت: ما حیض می شدیم سپس به ما دستور داده میشد روزه را قضایی بیاوریم(بعداً بگیریم) و نماز را قضا نیاوریم.

*تذکر3: پیرمرد و پیر زن کهنسال و مریضی که امید به شفایش نیست و قادر به روزه گرفتن نیستند در مقابل هر روز یک مسکین را غذا بدهند. وَعَلَى الَّذِینَ یُطِیقُونَهُ فِدْیَةٌ طَعَامُمِسْکِینٍ. (بقره/184).  و بر کسانى که [روزه] طاقت‏فرساست کفاره‏اى است که خوراک دادن به بینوایى است.

*تذکر4: زنی که نوزاد شیر خوار دارد و یا باردار است و نمی تواند روزه بگیرد و یا بر سلامت نوزاد و جنین خود می ترسد، در مقابل هر روز یک مسکین غذا بدهد. به دلیل آیه قبل. که ابن عباس رضی الله عنه چنین فتوایی را صادر می نمودند و این روایت در بیهقی(230/4) آمده است. وشیخ آلبانی در ارواء الغلیل(19/4) هم بر همین نظریه بوده و روایتی را وارد نموده است و آن را به طبری(2758) نسبت می دهد و صحیح دانسته و می گوید این روایت بر شرط مسلم است.

ارکان روزه

1-  نیت. به دلیل آیه ی 5 سوره بینة: وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاء . و فرمان نیافته بودند جز اینکه خدا را بپرستند و در حالى که به توحید گراییده‏اند دین [خود] را براى او خالص گردانند. و همچنین به دلیل روایت عمر رضی الله عنه که اولین روایت بخاری است، که می گوید: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ یَقُولُ إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ وَإِنَّمَا لِکُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى ... الحدیث. شنیدم که رسول الله صلی الله علیه و سلم می فرماید: ارزش اعمال به نیت است و  برای شخص همان است که نیت نموده.

2-   از طلوع صبح صادق تا غروب خورشید دست کشیدن از آنچه که روزه را باطل می کند. فَالآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُواْ مَا کَتَبَ اللّهُ لَکُمْ وَکُلُواْ وَاشْرَبُواْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَکُمُ الْخَیْطُ الأَبْیَضُ مِنَ الْخَیْطِ الأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّواْ الصِّیَامَ إِلَى الَّلیْلِ ... . بقرة/ 187. پس اکنون [در شبهاى ماه رمضان مى‏توانید] با آنان همخوابگى کنید و آنچه را خدا براى شما مقرر داشته طلب کنید و بخورید و بیاشامید تا رشته سپید بامداد از رشته سیاه [شب] بر شما نمودار شود سپس روزه را تا [فرا رسیدن] شب به اتمام رسانید.

   آنچه روزه را باطل می کند.

1و2- خوردن و آشامیدن عمدی. اما اگر شخصی اشتباهاً خورد یا نوشید نه روزه را قضا بیاورد و نه بر او کفاره ایست. ابوهریرة رضی الله عنه از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت می کند: هر کس فراموش کرد و در حالت روزه چیزی خورد یا نوشید روزه اش را کامل کند(زیرا) الله او را غذا و نوشیدنی داده است(یعنی اشکالی ندارد و روزه اش باطل نیست).                                           

مسلم و صحیح ابن ماجه و تر مذی.

3- اسفراغ عمدی. اما اگر به هر دلیل موجّهی استفراغ بر او غلبه نمود و استفراغ کرد روزه اش باطل نیست و قضا نیاورد. ابوهریرة از رسول الله صلی الله علیه و سلم روایت می کند که، هر کس استفراغ بر او غالب آمد، بر او قضایی نیست و کسی که عمداً خود را وادار به قیء کرد باید قضا بیاورد.                     ترمذی/ کتاب الصیام عن رسول الله

4و5-  حیض و نفاس. دلیلش قبلاً در قسمت تذکر2 بیان شد.

6- همبستری در روز. به دلیل حدیث طولانی که در بخاری و مسلم/ کتاب الصوم روایت شده است.

انجام این کارها برای روزه دار جائز است

1-  برای سرد نمودن بدن، غسل کردن یا  خود را شستن. عَنْ أَبِی بَکْرِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِ النَّبِیِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ رَأَیْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ بِالْعَرْجِ یَصُبُّ عَلَى رَأْسِهِ الْمَاءَ وَهُوَ صَائِمٌ مِنْ الْعَطَشِ أَوْ مِنْ الْحَرِّ. ابوبکر بن عبدالرحمن از یکی از اصحاب رسول روایت میکند که می گوید: در عرج( اسم مکانی است در نزدیکیهای مدینه) رسول الله صلی الله علیه و سلم را دیدم که در حالت روزه از فرط تشنگی یا گرمای شدید بر سر خویش آب می ریزد.

 ابوداود/کتاب الصوم. روایت صحیح است.

2- آب در دهان و بینی کردن البته نه زیاد و بیش از حد. عن عَاصِمَ بْنَ لَقِیطِ بْنِ صَبِرَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللهِ صَلی اللهُ عَلَیهِ وَ سَلَّمَ و َبَالِغْ فِی الِاسْتِنْشَاقِ إِلَّا أَنْ تَکُونَ صَائِمًا . عاصم بن لقیط بن صبره از پدرش روایت می کند که رسول الله صلی الله علیه و سلم فرمودند: و خوب در بینی خود آب داخل کن مگر اینکه روزه باشی.                                        ترمذی/ کتاب الصوم عن رسول الله صلی الله علیه و سلم

3-  حجامت نمودن. (بیرون نمودن خون کثیف یا لخته شده از بدن با تیغ زدن در محل درد). ابن عباس می گوید رسول الله صلی الله علیه و سلم در حالت روزه حجامت نمودند.                                            بخاری/ کتاب الصوم الحجامة والقیء للصائم.

4-  بوسه و لمس بدن زن( البته برای کسی قادر به کنترل خویش است). عائشه رضی الله میگوید: رسول الله صلی الله علیه و سلم در حالت روزه بوسه می زدند و بدن (ازواج) را لمس می کرد. و از همه شما شهوتش را بیشتر کنترل می کرد.                      بخاری/ کتاب الصوم/ باب المباشرة للصائم.

5-  در حالت جنابت شب را صبح نمودن. ام سلمه و عائشه می گویند: پیامبر صلی الله علیه و سلم در هنگام فجر به صورت جنب که با خانمش همبستری کرده بود بر می خواست سپس غسل مینمود و روزه می گرفت.                                                        بخاری کتاب الصوم/ باب الصائم یصبح جنباً

6-   استفاده از مسواک(مسواک سنتی)، خوشبویی، کِرِم و روغن مو، سرمه، قطره، آمپول، سرم، شیاف( داروی تب بُر که از پشت مورد استفاده قرار می گیرد). زیرا در قرآن آمده است، وَمَا کَانَ رَبُّکَ نَسِیًّا و پروردگارت هرگز فراموشکار نبوده است مریم/(64). یعنی اگر این موارد اشکال داشت، الله منان به زبان رسولش یا به وسیله ی قرآن از این کارها ممانعت می کرد.